dinsdag, 07 maart 2017 18:24

Nieuwe Expositie Sleepboten op station vanaf 18 maart 2017

"Sleepboten op station" gaat over de sleepboten die in diverse havensteden op station werden gelegd om, als er een schip op zee in de problemen kwam, haar te kunnen helpen en behouden naar een haven te slepen. Dit werd gedaan op alle wereldzeeën en ook in de Nederlandse binnenwateren.  Tegenwoordig wordt die taak voor een gedeelte uitgevoerd door de overheden van verschillende landen. Zij hebben op diverse punten sleepboten liggen, die direct kunnen ingrijpen als een schip in moeilijkheden komt en dreigt de kusten en stranden van het betrokken land te bereiken of te vervuilen.

Slepen en bergen: het was een combinatie die volstrekt nieuw was in de twintiger jaren van de vorige eeuw. Eén en ander was mogelijk geworden dankzij de communicatie die schepen met elkaar door middel van radioverbindingen konden hebben; contact dat trouwens ook via een kuststation kon worden gelegd. Radio aan boord van schepen was een vinding die uit de allereerste jaren van die eeuw dateerde. Het was een uiterst waardevol iets, een fenomeen dat een geweldige vlucht zou nemen. Iedereen die met varen had te maken, zag er het enorme nut van de radio aan boord van schepen in. Vier jaar na de introductie ervan kreeg de ROODE ZEE (II) als eerste zeesleepboot ter wereld radio aan boord.

De gekozen havenplaatsen, waar de sleepboten naar toe gingen, waren dermate strategisch gelegen, dat ze een groot zeegebied konden bestrijken, waar het vaak slecht weer was. In eerste instantie werden vrijwel alleen havens rond de Atlantische Oceaan uitgekozen, maar later werden ook de havens aan de Middellandse zee (Malta) en de Perzische Golf (Bahrein) vaste stationshavens.  Ook in het Verre Oosten viel via het posteren van slepers op strategische plaatsen geld te verdienen en daar ging het tenslotte om.

De tentoonstelling geeft een mooi overzicht van alle activiteiten rond stationering, dichtbij en veraf, waarbij niet de gevaren zijn vergeten die men liep in tijden van oorlogshandelingen, zoals de Tweede Wereldoorlog en de Golfoorlog.

Matsas Salvor op station Horta Fayal Azoren Ron de Jong Beekhuizen

De MATSAS SALVOR op station te Horta, Fayal, Azoren (Schilderij door Ron de Jong Beekhuizen)

Sleepboten Op Station
In oktober 1922 voer de stoomzeesleepboot Roode Zee, onder de legendarische kapitein Nils Persson, uit richting Atlantische Oceaan met een gesloten envelop aan boord die pas ver op zee mocht worden geopend. Het begin van een ‘game changer’ in de maritieme dienstverlening die tot in de jaren 80 van de vorige eeuw zeer tot de verbeelding sprak en voor grote krantenkoppen zorgde. De Roode Zee was de eerste van de sleepboten op station die ‘s winters in strategische havens, vooral rond de Atlantische Oceaan, werden gestationeerd met enkel het doel om met behulp van de toen nog nieuwe radio telegrafie uit te luisteren naar noodsignalen van schepen midden op zee en die te helpen. Veel schepen en bemanningen, die anders waren vergaan, zijn zo gered.  ‘Sleepboten Op Station’ is de naam van de nieuwe wisseltentoonstelling van het Nationaal Sleepvaart Museum in Maassluis. Aan de hand van veel en vaak onbekende foto’s en objecten wordt een levendig beeld gegeven van deze vorm van hulpverlening waarbij vooral Nederlanders een belangrijke rol speelden. Bergingen zoals van de Burgerdyk, Sports, Otto Petersen en Ivar komen aan bod. Er was genoeg concurrentie, niet alleen van Bugsier, Wijsmuller, Smit, Doeksen en Willem Muller zijn Nederlandse bedrijven uit vroeger jaren die als eerste bij een schip in nood wilden aankomen om Lloyd’s Open Form aan te bieden. Smit, Svitzer en Multraship hebben tegenwoordig nog steeds sleepboten op station liggen maar de aard van het werk is wel veranderd. Tegenwoordig is het milieu een belangrijke factor en zijn het de overheden die de kosten dragen. Een stationsleepboot heet nu een Emergency Towing Vessel (ETV) en zij vallen onder de Kustwacht. Niet alleen op zee waren er stationsleepboten. Ook op de binnenwateren en het IJsselmeer waren en zijn nog steeds sleepboten continue paraat om hulp te verlenen wanneer een verstandig mens binnen blijft.  De risico’s en gevaren voor de sleepboten en hun bemanningen komen aan bod. De beschadigde telegraaf van de Ebro, vergaan in 1958 bij een berging en 30 jaar later teruggevonden, herinnert daaraan. De eerste bergingen waren vaak vooral gevechten tegen de elementen. In oorlogstijd, zoals de Tweede Wereldoorlog en de eerste Golfoorlog, lagen sleepboten ook op station en was het oorlogsgeweld nooit ver weg en werden verliezen geleden in mensenlevens en sleepboten.  Onderbelicht blijft vaak het bijzondere bergingscontract en communicatie. Er is er aandacht voor de juridische achtergronden van het gebruikelijke contract van een stationsleepboot, het Lloyd’s Open Form (no cure – no pay) en de voorname rol van de marconisten en hun vonkentoetsen in de ether.  Stationswerk was niet alleen zo bijzonder omdat het spectaculair en avontuurlijk was. Het kon een goed bergingsloon opleveren voor de rederij maar vormde ook een buitenkansje voor de bemanning. Voor de rest van Nederland waren er de krantenkoppen, het Polygoon journaal en tegenwoordig internet en Youtube. Daarentegen, als er weken niets gebeurde, vierde de verveling hoogtij. De wisseltentoonstelling is te zien vanaf 18 maart tot 8 oktober 2017 in het Nationaal Sleepvaart Museum te Maassluis. De opening wordt zaterdag 18 maart om 11.00 verricht in het Museum Maassluis, Zuiddijk 16 door kapitein Bert Kleijwegt, oud gezagvoerder en bergingsinspecteur, die in de jaren 60 en 70 regelmatig met zijn sleepboot op station heeft gelegen. Na de opening is er gelegenheid de expositie in het sleepvaartmuseum te bezoeken.